พอคนเราอายุมากขึ้น หลายสิ่งที่เคยทำได้ง่ายๆ อาจกลายเป็นเรื่องยุ่งยากและอันตราย หากสังเกตเห็นว่าคุณพ่อ คุณแม่ หรือผู้สูงอายุในบ้านเริ่มใช้ชีวิตประจำวันไม่คล่องตัวเหมือนเมื่อก่อน ถือเป็นสัญญาณเตือนให้เรารู้ว่า ถึงเวลาต้องรีโนเวตบ้านใหม่ตามแนวคิด Universal design เพื่อมอบความสะดวกสบายและปลอดภัยแก่พวกท่าน
Universal design คือการออกแบบสถานที่ ผลิตภัณฑ์ และสภาพแวดล้อมที่เป็นมิตรกับทุกคน รวมทั้งเด็ก ผู้สูงอายุ และผู้พิการ โดยเน้นไปที่การออกแบบที่เรียบง่าย เข้าใจง่าย สามารถปรับเปลี่ยนให้เหมาะกับทุกความต้องการ ใช้งานได้อย่างไม่เหนื่อยแรง และลดโอกาสเกิดอันตรายให้เหลือน้อยที่สุด ซึ่งเราสามารถนำแนวทางของ Universal design มาประยุกต์ใช้ในการออกแบบบ้านสำหรับผู้สูงอายุได้ด้วย
สิ่งแรกที่ควรให้ความสำคัญคือพื้นบ้าน พื้นบริเวณประตูบ้านทั้งด้านนอกและด้านในต้องเรียบเสมอกัน ไม่มีขั้นบันได ไม่มีธรณีประตู เพื่อให้สะดวกในการผ่านเข้าออก หากตัวบ้านสูงจากพื้นภายนอกมาก ควรทำทางขึ้นเป็นทางลาดแทนบันได ส่วนพื้นในบ้านควรใช้วัสดุปูพื้นที่ไม่ลื่นและไม่มีลวดลายที่ชวนลายตา หากเป็นพื้นพรมควรปูแผ่นรองพรมกันลื่นไว้ด้านล่างด้วย
บันไดก็เป็นอีกหนึ่งจุดที่อาจเกิดอุบัติเหตุได้บ่อยครั้ง แต่สามารถป้องกันได้ ด้วยการติดไฟสว่างๆ ให้มองเห็นบันไดทุกขั้นอย่างชัดเจน และเพิ่มราวบันไดให้ครบทั้งสองด้าน เพื่อที่ไม่ว่าผู้สูงอายุจะเซไปทางไหนก็สามารถจับราวบันไดได้เสมอ
สำหรับห้องน้ำ ถ้าบ้านไหนยังใช้โถส้วมแบบนั่งยองอยู่ ควรเปลี่ยนเป็นโถส้วมแบบนั่งราบ และติดราวพยุงตัวที่โถส้วมหรือผนังด้านข้างโถส้วมด้วย ส่วนบริเวณอาบน้ำนั้น แนะนำให้ติดตั้งฝักบัวที่ปรับระดับความสูงได้ เพื่อให้ทุกคนในบ้านใช้งานได้อย่างสะดวก พร้อมทั้งทำที่นั่งให้ผู้สูงอายุสามารถนั่งอาบน้ำได้ ซึ่งจะปลอดภัยกว่าการอาบน้ำในท่ายืน
หลังจากจัดการกับบริเวณที่อาจเกิดอันตรายแล้ว ก็ควรปรับปรุงรายละเอียดเล็กๆ น้อยๆ ในบ้าน เพื่อเพิ่มความสะดวกสบายให้กับผู้สูงอายุด้วย ตัวอย่างเช่น
- เปลี่ยนลูกบิดประตูเป็นแบบมือจับ และเปลี่ยนลูกบิดก๊อกน้ำเป็นแบบก้านโยก เพื่อให้ออกแรงในการเปิดปิดน้อยลง
- ถ้าพื้นที่ในบ้านอำนวย ควรเปลี่ยนประตูและหน้าต่างเป็นแบบบานเลื่อน ซึ่งเปิดปิดได้สะดวกกว่า
- ทำตู้เสื้อผ้าแบบวอล์ก-อิน โดยติดตั้งราวแขวนให้ต่ำลงกว่าปกติ
- ติดตั้งสวิตช์ไฟห้องนอนทั้งที่ข้างประตูและข้างหัวเตียง เพื่อที่จะได้เปิดไฟได้ทันทีเมื่อเข้าห้อง และไม่ต้องลุกจากเตียงมาปิดไฟเมื่อถึงเวลานอน
การปรับบ้านตามแนวคิด Universal design ถือเป็นการลงทุนที่คุ้มค่า เพราะไม่ได้มีประโยชน์เฉพาะผู้สูงอายุเท่านั้น คนหนุ่มสาวก็ได้รับความสะดวกสบายและปลอดภัยเช่นเดียวกัน แถมยังถือเป็นการเตรียมความพร้อม ก่อนที่ประเทศไทยจะก้าวเข้าสู่สังคมผู้สูงอายุแบบสมบูรณ์ในอีกไม่กี่ปีข้างหน้าด้วย